Tính đến năm 2010, Ngô Bảo Châu là nhà khoa học trẻ nhất Việt Nam được phong học hàm Giáo sư. Mặt khác, ông cũng là người Việt đầu tiên được trao tặng các giải thưởng danh giá của quốc tế: 2 huy chương vàng Olympic Toán học quốc tế Chứng minh Bổ đề cơ bản; nhận giải thưởng Fields; nhận huân chương Bắc Đẩu Bội Tinh, …
Thân thế Giáo sư Ngô Bảo Châu
Ngô Bảo Châu sinh năm 1972, là con trai duy nhất trong một gia đình trí thức truyền thống ở Hà Nội, miền Bắc Việt Nam. Cha của ông, giáo sư Ngô Huy Cẩn, nguyên là giáo sư vật lý của Viện Cơ học Quốc gia Việt Nam. Mẹ ông, bà Trần Lưu Vân Hiền, là lương y, phó giáo sư tại Bệnh viện Y học Cổ truyền Trung ương. Đồng thời, ông cũng là cháu họ của một trong những người viết cuốn sách Đại số đầu tiên – Giáo sư Ngô Thúc Lanh.
Con đường học vấn của Giáo sư Ngô Bảo Châu
Năm 15 tuổi, ông vào học lớp chuyên Toán trường THPT Chuyên, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên Hà Nội (Khối Chuyên Tổng Hợp – Đại học Khoa học Tự Nhiên Hà Nội), tiền thân là lớp A0. Năm lớp 11 và 12, Ngô Bảo Châu tham dự kỳ thi Olympic Toán học quốc tế (IMO) lần thứ 29 và 30 và trở thành học sinh Việt Nam đầu tiên giành hai huy chương vàng IMO, trong đó ông giải nhất với điểm tuyệt đối (42/42).
Sau khi tốt nghiệp trung học, Ngô Bảo Châu dự kiến sẽ học ở Budapest. Nhưng, sau sự sụp đổ của chủ nghĩa Cộng sản ở Đông Âu, chính phủ mới của Hungary đã ngừng cấp học bổng cho sinh viên Việt Nam. Sau khi đến thăm cha của ông, Paul Germain – thư ký của Viện Hàn lâm Khoa học Pháp, đã sắp xếp cho ông sang Pháp du học.
Dù được chính phủ Pháp cấp học bổng để theo học đại học tại Đại học Paris VI, nhưng ông đã chọn École Normale Supérieure danh giá. Ngô Bảo Châu lấy bằng Tiến sĩ năm 1997 tại Đại học Paris-Sud dưới sự giám sát của Gérard Laumon. Ông trở thành thành viên của CNRS tại Đại học Paris 13 từ 1998 đến 2005 và bảo vệ bằng cử nhân tại đây vào năm 2003.
Không lâu sau, ông trở thành Giáo sư tại Đại học Paris-Sud 11 vào năm 2005. Năm 2005, ở tuổi 33, Ngô Bảo Châu chính thức được phong hàm Giáo sư tại Việt Nam, trở thành giáo sư trẻ nhất nước ta. Từ năm 2007, ông làm việc tại Viện Nghiên cứu Cao cấp, Princeton, New Jersey cũng như Viện Toán học Hà Nội. Ông gia nhập khoa Toán tại Đại học Chicago vào ngày 1 tháng 9 năm 2010. Ngoài ra, từ năm 2011, ông đang giữ vai trò Giám đốc khoa học của Viện Nghiên cứu Cao cấp Việt Nam mới thành lập.
Đôi nét về Giáo sư Ngô Bảo Châu
Họ và tên: Ngô Bảo Châu
Ngày sinh: 28/06/1972
Tư cách công dân: Pháp – Việt
Nghề nghiệp: Nhà toán học
Giải thưởng:
- Giải thưởng Clay (2004)
- Giải thưởng Oberwolfach (2007)
- Giải thưởng Sophie Germain (2007)
- Huy chương Fields (2010)
- Bắc Đẩu Bội tinh (2011)
- Giải thưởng Maurice Audin (2018)
Gia đình:
- Vợ: Nguyễn Bảo Thanh (kết hôn năm 1994)
- Con cái: Ngô Thanh Hiên (sinh năm 1995), Ngô Thanh Nguyên (sinh năm 2000), Ngô Hiền An (sinh năm 2003)
Dấu mốc quan trọng trong sự nghiệp của Giáo sư Ngô Bảo Châu
Giáo sư Ngô Bảo Châu lần đầu tiên vang danh toàn quốc tế bằng cách chứng minh (trong công việc chung với Gérard Laumon) Bổ đề cơ bản cho các nhóm đơn nhất. Chiến lược chung của họ là tìm hiểu các tích phân quỹ đạo cục bộ xuất hiện trong bổ đề cơ bản về các sợi affine Springer phát sinh trong quá trình Hitchin. Điều này cho phép họ sử dụng các công cụ của lý thuyết biểu diễn hình học, cụ thể là lý thuyết về độ nghiêng để nghiên cứu những gì ban đầu là một bài toán tổ hợp có tính chất lý thuyết số.
Ông cuối cùng đã thành công trong việc xây dựng chứng minh cho bổ đề cơ bản cho đại số Lie vào năm 2008. Cùng với kết quả của Jean-Loup Waldspurger, người trước đó đã suy ra các dạng mạnh hơn của bổ đề cơ bản từ kết quả này, điều này đã hoàn thành việc chứng minh bổ đề cơ bản trong trường hợp. Kết quả là Ngô Bảo Châu đã được nhận Huy chương Fields vào năm 2010.
GS. Nguyễn Văn Mậu, thầy giáo cũ của Ngô Bảo Châu phụ trách đội tuyển Olympic Toán Việt Nam thời điểm ông trong đội tuyển đi thi vào năm 1988 và 1989
“Châu nhận giải Fields sẽ khẳng định rằng đất nước mình đã có nhân tố đạt trình độ đỉnh cao, sánh ngang với các nền toán học khác và cả thế giới phải nhìn. Ngô Bảo Châu đã tiếp lửa cho những ước mơ chinh phục đỉnh cao khoa học quốc tế của giới trẻ Việt Nam.”
Giáo sư, TSKH Đào Trọng Thi – Ủy viên Trung ương Đảng, Ủy viên Thường vụ – Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa – Giáo dục Thanh thiếu niên Nhi đồng Quốc hội, nguyên Giám đốc ĐHQGHN
“Ngô Bảo Châu đoạt giải Fields sẽ có tác động rất lớn tới nền toán học nước nhà mà điều đầu tiên phải kể đến là trong mắt bạn bè quốc tế, vị trí nền toán học Việt Nam sẽ nâng lên một tầm cao mới. Và quan trọng hơn là chính người Việt Nam, xã hội Việt Nam, tuổi trẻ Việt Nam sẽ tự hào, tự tin hơn vào sự phát triển của toán học nước nhà, nhất là trong điều kiện xã hội đang dường như bi quan về nền giáo dục Việt Nam. Điều này còn lớn hơn cả bản thân giải thưởng Fields.”
Năm 2004, Ngô Bảo Châu và Laumon được trao Giải thưởng Nghiên cứu Clay vì thành tích của họ trong việc giải bổ đề cơ bản do Robert Langlands đề xuất cho trường hợp các nhóm đơn nhất. Công trình nghiên cứu này đã được Time bình chọn là một trong Mười phát hiện khoa học hàng đầu của năm 2009. Năm 2010, ông nhận được Huy chương Fields và năm 2011, anh nhận được Huân chương Bắc đẩu bội tinh. Năm 2012, ông trở thành thành viên của Hiệp hội Toán học Hoa Kỳ. Và mới đây, vào năm 20018, ông nhận thêm Giải thưởng Maurice Audin danh giá.
“Nhà khoa học có tham vọng phải đổi mới mình liên tục” – Đó là quan điểm của ông khi đề cập đến vấn đề làm thế nào để góp phần vào công cuộc xây dựng dân giàu, nước mạnh.
Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng
“Chính phủ sẽ tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất để Giáo sư thực hiện ý nguyện của mình là đóng góp nhiều hơn nữa cho sự nghiệp phát triển ngành toán học nước nhà và qua đó góp phần thiết thực vào công cuộc xây dựng đất nước Việt Nam chúng ta ngày càng phồn vinh, giàu đẹp.”
Sự thành công của Giáo sư Ngô Bảo Châu chính là “một cú hích” lớn cho nền Toán học nước nhà. Từ đây, giới trẻ Việt Nam sẽ tự tin hơn trong quá trình hội nhập hóa với tri thức toàn cầu, giúp cho Việt Nam phát triển, vang danh bốn bể năm châu.
