Đạo diễn Trần Anh Hùng: ‘nghệ thuật là sự thật được đeo mặt nạ’

(Nguoinoitieng.vn) – Trần Anh Hùng có lẽ là cái tên xa lạ với người hâm mộ điện ảnh Việt Nam. Nguyên nhân bắt nguồn từ việc số lượng phim của vị đạo diễn này khá ít ỏi, chất liệu làm phim lại kén người xem. Tuy nhiên nếu nhìn vào thành tích trên đấu trường Quốc tế, bạn sẽ ngạc nhiên về vị đạo diễn tài hoa này cho xem. 

Khi đạo diễn gốc Pháp làm phim Việt – cái chất lãng mạn ăn sâu vào điện ảnh

Giữa lúc điện ảnh Việt xuất hiện quá nhiều đạo diễn gốc Mỹ, hiện tượng Trần Anh Hùng như thổi một làn gió mới, mang lại phong cách làm phim hoàn toàn mới. Vị đạo diễn sinh trưởng trên dòng sông Seine huyền thoại, mang nét lãng mạn vào từng khung hình. 

Đi ngược với số đông lựa chọn thể loại phim thương mại thị trường, đạo diễn Trần Anh Hùng theo đuổi những thước phim đương đại kén chọn và khó truyền tải trọn vẹn.

Trần Anh Hùng quan niệm: “Làm phim không phải dựa vào số lượng vé bán ra, mà cái chất, cái lượng, cái cảm hứng có được truyền tải một cách trọn vẹn trên từng thước phim hay không”.

Số lượng phim của anh tỉ lệ nghịch với chất lượng, mỗi một giây của phim đều là cú đánh vào cảm xúc chứ không còn là lý trí

Với Trần Anh Hùng, anh mong muốn khán giả xem phim của anh bằng toàn bộ sự cảm nhận của trái tim, chỉ khi con tim rung động mới là yêu. Anh không quan tâm một bộ phim anh làm trong bao lâu, nhưng cốt lõi nó phải hay. Không chỉ là cái hay đơn thuần, mà nó phải thấm, phải ăn sâu, để dù là 10 năm, 20 năm sau, khán giả vẫn nhắc về nó như một tuyệt tác.

Chỉ vỏn vẹn hơn 10 tác phẩm trong suốt sự nghiệp làm đạo diễn của mình tính đến hôm nay, nhưng Trần Anh Hùng đã tạo ra các tuyệt tác nghệ thuật mà bất kỳ ai xem xong cũng thấm thía chuyện đời, chuyện người và luôn có gì đó day dứt trong tâm can.

Điều đó rất ít vị đạo diễn nào có thể lột tả ra được cái dáng dấp và ý nghĩa của phim. Và giới chuyên môn phim ảnh thế giới, đánh giá về Trần Anh Hùng là một đạo diễn mang đến những thước phim đậm chất ‘thời đại’ và có ý nghĩa nghệ thuật lớn lao.

Không đi theo lối mòn xưa cũ, anh chọn con đường riêng của mình và không làm phim theo kiểu tự sự và kể chuyện đơn thuần. Bởi anh hướng đến cái gì đó thâm sâu hơn, ngôn ngữ điện ảnh hơn.

Vị đạo diễn chia sẻ: “Đánh mạnh vào cảm giác của người xem, khiến họ thưởng thức chúng không phải bằng cái đầu duy lý nữa mà bằng cảm giác của ngôn ngữ cơ thể”. 

Một tác phẩm là một loại ngôn ngữ riêng biệt mà Trần Anh Hùng muốn khán giả phải xem và ngẫm, rồi thấm chất phim lúc nào không hay

Cách làm phim của Trần Anh Hùng khác biệt và sáng tạo. Anh chẳng dựa vào bất cứ một logic khoa học nào. Cái mạch truyện đi theo cảm xúc của từng nhân vật và bộc lộ nó một cách trần trụi, như một cuốn phim đời được tái hiện trên màn ảnh. Cao trào, dấu lặng hay kết thúc đều vô cùng tùy hứng, nhưng là sự tùy hứng có chủ đích.

Khi xem ‘Mùa đu đủ xanh‘ bạn sẽ nhận ra nó là một vần thơ, nhưng với ‘Xích lô‘ đó là bạo liệt, đến với ‘Eternité – Vĩnh cửu’ đó lại là bản giao hưởng với đủ cung bậc cảm xúc khác nhau. 

Trần Văn Hùng chia sẻ: “Tự nhiên ra phim nó thế chứ chẳng phải Hùng cố tình tạo sự chú ý như vậy. Mạch phim dẫn mình đến đâu thì mình buộc phải đi theo nó, không có cách nào làm khác được”.

Đỉnh cao nghệ thuật với ‘Mùa đu đủ xanh’ – không cần nhiều, chỉ cần là duy nhất khiến nhiều người khi xem xong phải trầm lắng một lúc lâu mới quay về với cuộc sống hiện thực

Tác phẩm thành công nhất của Trần Anh Hùng tính đến thời điểm hiện tại chính là ‘Mùa đu đủ xanh‘. Đây có lẽ là tác phẩm mang về nhiều giải thưởng điện ảnh nhất của nền điện ảnh nước ta. 

Bộ phim đoạt giải Caméra d’Or – Máy quay vàng cho Quay phim xuất sắc nhất tại Liên hoan phim Cannes 1993; giải César cho Phim đầu tay xuất sắc nhất tại Lễ trao giải César của Viện Hàn lâm Nghệ thuật và Kỹ thuật Điện ảnh Pháp. Quan trong hơn đây là phim Việt Nam ‘duy nhất‘ lọt vào vòng để cử cuối cùng của Giải Oscar cho Phim ngoại ngữ hay nhất cho đến thời điểm hiện tại. 

Thế mới nói ‘Nhất nghệ tinh, nhất thân vinh‘, anh không cần quá nhiều thứ mang giá trị tương đối, anh luôn làm nên một thứ tốt nhất, tự khắc người khác sẽ nhắc đến một vị đạo diễn tài ba Trần Anh Hùng.

Dành cả đời để theo đuổi tôn chỉ làm phim ‘Nghệ thuật là sự thật được đeo mặt nạ’

Trần Anh Hùng tiếp thu nền văn hóa cổ điển của Pháp, kết hợp với một số chất liệu làm phim từ Nhật Bản hay châu Âu của Bergman, Bresson, Kurosawa, Tarkovsky và Ozu. Trần Anh Hùng lĩnh hội cực kỳ sâu sắc, giao thoa chúng lại với nhau thành một thể thống nhất. Hiếm có một vị đạo diễn nào có thể dung hòa được nhiều nền văn hóa quay phim lại với nhau như anh Hùng.

Với anh nghệ thuật phản ánh cuộc sống hiện thực. Nhà làm phim cũng dựa vào vốn sống của bản thân để khắc họa lại cuộc sống hay sự việc diễn ra xung quanh. Ấy thế mới nói ‘Đời là phim mà phim cũng là cuộc đời‘. Cái thật thật giả giả ấy đan xen vào nhau rất khó phân tách. 

Người đạo diễn đưa những mẫu chuyện đời thường lên màn ảnh bằng lăng kính nghệ thuật. Họ tạo ra một vỏ bọc để trông nó không trần trụi và dung tục. Nhưng dù vỏ bọc đó có hoàn hảo thế nào thì mãi mãi chỉ là ‘Bề nổi của một tảng băng chìm‘. Chẳng thế mà với Trần Anh Hùng “Nghệ thuật là sự thật được đeo mặt nạ”. 

Tác phẩm đã thực hiện

• 1987: Người thiếu phụ Nam Xương (La Femme Mariée de Nam Xuong).
• 1991: Hòn vọng phu (La Pierre de l’Attente).
• 1993: Mùi đu đủ xanh (L’Odeur de la papaye verte).
• 1995: Xích lô (Cyclo).
• 2000: Mùa hè chiếu thẳng đứng (À la verticale de l’été).
• 2009: Và anh đến trong cơn mưa (I Come with the Rain).
• 2010: Rừng Na Uy.
• 2016: Vĩnh cửu. 

Tiểu sử của đạo diễn Trần Anh Hùng

• Họ và tên: Trần Anh Hùng.
• Sinh nhật: 23.12.1962.
• Nguyên quán: Tiền Giang, Việt Nam.
• Nơi ở hiện tại: Thành phố Paris, nước Pháp.
• Học vấn: École Nationale Supérieure Louis-Lumière
• Nghề nghiệp: Đạo diễn, biên kịch.